ΛΕΠΤΟ & ΠΑΧΥ ΕΝΤΕΡΟ

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ);

Ο ΚΠΕ είναι συχνό και δυνητικά θανατηφόρο νόσημα. Στο δυτικό κόσμο αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα διάγνωσης καρκίνο για άντρες και γυναίκες και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Η πιθανότητα ενός ατόμου μέσου κινδύνου να αναπτύξει κατά τη διάρκεια του βίου του ΚΠΕ ανέρχεται σε περίπου 5%, ενώ στους άνδρες η επίπτωση της νόσου είναι 25% υψηλότερη σε σχέση με τις γυναίκες.

Γνωρίζουμε τα αίτια του ΚΠΕ;

Διάφοροι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ΚΠΕ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται  το οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ, το ατομικό ιστορικό ΚΠΕ ή πολυπόδων στο παχύ έντερο, η αυξανόμενη ηλικία, η διατροφή με λιπαρά και κόκκινο κρέας, το κάπνισμα,  το αλκοόλ και η παχυσαρκία. Σημαντικά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΚΠΕ παρουσιάζουν οι πάσχοντες από φλεγμονώδεις εντεροπάθειες (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn) και κληρονομικά πολυποδιασικά σύνδρομα.

Πώς δημιουργείται ο ΚΠΕ;

Ο ΚΠΕ αναπτύσσεται στην πλειονότητα  των περιπτώσεων στο έδαφος προϋπαρχόντων πολυπόδων (Εικόνα). Οι πολύποδες που ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο ανήκουν σε συγκεκριμένους ιστολογικούς τύπους, ενώ η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 10 χρόνια.

Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται η νόσος;

Αρχικά ο ΚΠΕ ενδέχεται να μην προκαλεί συμπτώματα. Ο ασθενής πρέπει να απευθυνθεί σε ιατρό σε περίπτωση που εμφανίσει αίμα στα κόπρανα, αναιμία, εμμένουσα αλλαγή στις κενώσεις (δυσκοιλιότητα, διάρροια, αλλαγή της σύστασης των κοπράνων), αίσθημα ατελούς αφόδευσης, κοιλιακό άλγος ή ανεξήγητη απώλεια βάρους.

Πώς μπορώ να μειώσω τον κίνδυνο εμφάνισης ΚΠΕ;

Με δύο τρόπους: α) Υιοθετώντας έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής και β) χρησιμοποιώντας τις διαθέσιμες προληπτικές εξετάσεις για τον ΚΠΕ.

Ποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι σημαντικές;

Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ΚΠΕ βοηθούν η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας – άσκησης, η πρόσληψη φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών, ο περιορισμός των λιπαρών και του κόκκινου κρέατος, η αποφυγή του καπνίσματος, η μείωση της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, η σωστή ρύθμιση του σακχάρου στους διαβητικούς και η αποφυγή/αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Υπάρχουν φάρμακα που ενδέχεται να συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης ΚΠΕ;

Έχει βρεθεί πως η ασπιρίνη και άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ίσως προστατεύουν από την εμφάνιση πολυπόδων και ΚΠΕ. Επιπρόσθετα, παρόμοια δράση πιθανόν να έχει η ορμονική υποκατάσταση σε γυναίκες σε εμμηνόπαυση, οι στατίνες, τα διφωσφονικά κ.ά. Πρέπει να τονιστεί πως επί του παρόντος δεν υπάρχουν οδηγίες χορήγησης ουσιών για προφύλαξη από τον ΚΠΕ στο γενικό πληθυσμό.

Πότε ξεκινά η πρόληψη του ΚΠΕ;

Σε άτομα μέσου κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά σε άνδρες και γυναίκες στην ηλικία των 50 ετών, ενώ σε άτομα αυξημένου κινδύνου (βλ. άνω) σε μικρότερη ηλικία και γίνεται πιο συχνά.

Ποιες εξετάσεις είναι διαθέσιμες με στόχο την πρόληψη του ΚΠΕ ή τη διάγνωσή του σε πρώιμο στάδιο;

Βάσει των συστάσεων των διεθνών γαστρεντερολογικών εταιρειών (συμπεριλαμβανομένης της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας) ο έλεγχος πρέπει να γίνεται με μια από τις ακόλουθες μεθόδους: α) κολονοσκόπηση κάθε 10 έτη (μετά από αρχική χωρίς παθολογικά ευρήματα), β) ορθοσιγμοειδοσκόπηση κάθε 5 έτη, γ) αξονική («εικονική») κολονοσκόπηση κάθε 5 έτη, δ) ανίχνευση αίματος στα κόπρανα με ανοσοϊστοχημική μέθοδο (FIT) ετησίως, ε) ανίχνευση αίματος στα κόπρανα με μεθόδους υψηλής ευαισθησίας (gFOBT) ετησίως και στ) test DNA κοπράνων (κάθε 1-3 έτη). Η ενδεδειγμένη για τον κάθε άνθρωπο μέθοδος αποφασίζεται μετά από αναλυτική συζήτηση με τον Γαστρεντερολόγο.

Ποια τα βασικά πλεονεκτήματα της κολονοσκόπησης ως προληπτικής μεθόδου;

Η κολονοσκόπηση επιτρέπει των έλεγχο ολόκληρου του παχέος εντέρου και γίνεται ανώδυνα με την χορήγηση ήπιας καταστολής. Κύριο πλεονέκτημά της έναντι των υπολοίπων μεθόδων είναι πως παρέχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης διάγνωσης και θεραπείας σε μία συνεδρία. Πιο συγκεκριμένα, είναι εφικτή η αφαίρεση βλαβών (π.χ. αδενωματωδών πολυπόδων) που ενδέχεται μελλοντικά να εξελιχθούν σε καρκίνο. Με τον τρόπο αυτό, μειώνει σημαντικά την επίπτωση και θνητότητα από τον ΚΠΕ. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διενέργειά της από κατάλληλα εκπαιδευμένο Γαστρεντερολόγο.

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος παχέος εντέρου;

Ο καρκίνος παχέος εντέρου είναι συχνό και δυνητικά θανατηφόρο νόσημα. Η πιθανότητα να αναπτύξει ένα μέσο άτομο καρκίνο στο παχύ έντερο ανέρχεται στο 5%. Αυτό σημαίνει ότι 1 στους 20 ανθρώπους θα εμφανίσει αυτόν τον καρκίνο κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος σε άτομα με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου στην οικογένεια, αφού ο κίνδυνος περίπου διπλασιάζεται για κάθε συγγενή 1^ου βαθμού που είχε εμφανίσει αυτόν τον καρκίνο. Επίσης ο κίνδυνος είναι αυξημένος αν στην οικογένεια υπήρχαν άλλες κακοήθειες οι οποίες σχετίζονται με τον καρκίνο παχέος εντέρου, όπως καρκίνος μήτρας, ωοθηκών, στομάχου, παγκρέατος, ουροδόχου κύστης ή ουρητήρων.

Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι η διατροφή με πολλά λιπαρά και κόκκινο κρέας, το κάπνισμα,  το αλκοόλ και η παχυσαρκία.

Πώς γίνεται η πρόληψη του καρκίνου παχεός εντέρου;

Ο καρκίνος στο παχύ έντερο δεν εμφανίζεται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά περνά μέσα από το προκαρκινικό στάδιο των πολυπόδων (Εικόνα). Οι πολύποδες είναι εξογκώματα στην επιφάνεια του εντέρου, οι οποίοι δεν προκαλούν συμπτώματα αλλά είναι ορατοί όταν γίνει μία προσεκτική κολονοσκόπηση (βλέπε «Κολονοσκόπηση»).

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η αφαίρεση των πολυπόδων κατά τη διάρκεια μιας κολονοσκόπησης προσφέρει σημαντική προστασία εναντίον της μελλοντικής εμφάνισης καρκίνου στο παχύ έντερο (βλέπε «Ενδοσκοπική πολυπεκτομή»). Αυτός είναι ο λόγος που μεγάλες επιστημονικές ιατρικές εταιρείες (American Medical Association, American Cancer Society μεταξύ τους) έχουν υιοθετήσει την προληπτική κολονοσκόπηση ως εργαλείο πρόληψης εναντίον του καρκίνου παχέος εντέρου.

Εκτός από την κολονοσκόπηση, εφαρμόζονται και άλλες μέθοδοι πρόληψης (για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε «Καρκίνος Παχέος Εντέρου» στην ενότητα «Παθήσεις πεπτικού»). Όμως μόνο η κολονοσκόπηση προσφέρει ταυτόχρονη διάγνωση και θεραπεία, με την αφαίρεση των πολυπόδων.

Ποιος πρέπει να κάνει προληπτικό έλεγχο;

Αν περιορίσουμε την πρόληψη μόνο στα άτομα με ιστορικό καρκίνου ή πολυπόδων στην οικογένεια, θα μας ξέφευγε το 60% των καρκίνων στο παχύ έντερο. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτόν τον καρκίνο δεν θεωρούνται ότι ανήκαν σε κάποια ομάδα ‘υψηλού κινδύνου’. Το σωστό λοιπόν είναι όλοι μας να κάνουμε προληπτικό έλεγχο. Αυτό πρέπει να γίνει όχι όταν έχουμε κάποιο σύμπτωμα από το έντερο μας, αφού αυτό θα εμφανιστεί αργότερα στη διαδικασία εξέλιξης του καρκίνου. Ο προληπτικός έλεγχος γίνεται για να αφαιρέσουμε τους πολύποδες όταν είναι μικροί και δεν προκαλούν συμπτώματα.

Σε ποια ηλικία πρέπει να γίνει ο προληπτικός έλεγχος;

Επειδή ο καρκίνος συνήθως εμφανίζεται μετά τα 55 έτη, και η διαδικασία εξέλιξης του από τον μικρό πολύποδα διαρκεί 8-10 χρόνια, οι επιστημονικές εταιρείες έχουν προτείνει την ηλικία των 50 για αρχικό έλεγχο. Αυτή μπορεί να μειωθεί σε άτομα με ιστορικό άλλων σχετιζόμενων καρκίνων, ιστορικό στην οικογένεια ή με ανησυχητικά συμπτώματα. Η απόφαση πάντως πρέπει να λαμβάνεται μαζί με τον γιατρό μας, ώστε να μην γίνονται υπερβολές με προληπτικούς ελέγχους σε νεαρά άτομα.

Τι είναι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ);

Πρόκειται για μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό πόνο, μετεωρισμό (φούσκωμα) και αλλαγή της κινητικότητας του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα).

Ποιους προσβάλλει συχνότερα;

Το ΣΕΕ είναι συχνότατο, αφού επηρεάζει το 15-20% του πληθυσμού. Η συχνότητά του είναι διπλάσια στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες και εκτείνεται σε όλες τις ηλικίες, αλλά μειώνεται σε άτομα μεγαλύτερα των 65 ετών.

Πού οφείλεται;

Τα ακριβή αίτια δεν είναι διευκρινισμένα. Το έντερο έχει δικό του, πολύπλοκο νευρικό σύστημα, εξ’ ου και η ονομασία του «δεύτερος εγκέφαλος». Όπως και ο κανονικός εγκέφαλος, το νευρικό σύστημα του εντέρου επηρεάζεται από διάφορα εξωτερικά και εσωτερικά (ψυχολογικά) ερεθίσματα. Άτομα με ΣΕΕ έχουν εντερικό σύστημα το οποίο είναι πιο ευαίσθητο σε ερεθίσματα τα οποία δεν ενοχλούν τους υπόλοιπους ανθρώπους, όπως τροφές ή αέρια στο έντερο. Το άγχος μπορεί σαφώς να επιδεινώσει τα συμπτώματα. Επιπρόσθετα, κάποιο ρόλο στην παθογένεση του ΣΕΕ μπορεί να παίζει και η διαταραχή των μικροβίων που βρίσκονται στο έντερό μας (εντερική χλωρίδα).

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Τα συμπτώματα κατευθύνουν τον ιατρό στη διάγνωση του ΣΕΕ. Ενδέχεται, όμως, να χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις όπως η κολονοσκόπηση, το υπερηχογράφημα κοιλίας και αιματολογικές εξετάσεις, προκειμένου να αποκλειστούν παθήσεις με παρόμοια συμπτωματολογία.

Υπάρχουν επιπλοκές;

Όχι, το ΣΕΕ είναι λειτουργική διαταραχή που δεν προκαλεί βλάβη στο έντερο και δεν επηρεάζει άλλα όργανα. Μπορούμε να δηλώσουμε κατηγορηματικά ότι δεν οδηγεί σε καρκίνο ή επικίνδυνες για τη ζωή καταστάσεις ούτε απαιτεί χειρουργική επέμβαση. Μόνο ταλαιπωρεί…

Ποιά είναι η θεραπευτική προσέγγιση;

Το πρώτο βήμα είναι ο προσδιορισμός των συγκεκριμένων τροφών που επιδεινώνουν το πρόβλημα, έτσι ώστε να προσπαθήσουμε να τις αποφύγουμε. Πολλά άτομα με ΣΕΕ επηρεάζονται από τα γαλακτοκομικά, τα λιπαρά, τα όσπρια, την καφεϊνη, το αλκοόλ και τα μεγάλα γεύματα γενικά, τα οποία πρέπει να αποφεύγονται. Για την καλύτερη λειτουργία του εντέρου, είναι σημαντικό η τροφή να μοιράζεται σε τουλάχιστον τρία σχεδόν ισόποσα γεύματα (πρωινό-μεσημεριανό-βραδυνό), αφού το έντερο λειτουργεί καλύτερα τις πρωινές ώρες.

Για τους περισσότερους, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν τάση δυσκοιλιότητας, η τακτική άσκηση βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου, όπως και η αύξηση των φυτικών ινών στη διατροφή. Ήπια καθαρτικά φάρμακα παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Σε ορισμένους τύπους του ΣΕΕ αποτελεσματική φαίνεται πως είναι η κυκλική χορήγηση συγκεκριμένων αντιβιοτικών τα οποία δεν απορροφώνται συστηματικά αλλά ασκούν ευεργετική δράση στην εντερική χλωρίδα βελτιώνοντας τα συμπτώματα.

Ορισμένα άτομα με ΣΕΕ μπορούν να βοηθηθούν από φάρμακα που αλλάζουν τα επίπεδα μίας ουσίας που επιδρά στο νευρικό σύστημα του εντέρου και ονομάζεται σεροτονίνη. Τα ίδια φάρμακα, αλλά σε υψηλότερη δόση, χρησιμοποιούνται και για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης σε άλλους ασθενείς.

Πάντως είναι σημαντικό για τα άτομα με ΣΕΕ να συνειδητοποιήσουν ότι η πάθηση αυτή είναι χρόνια και είναι πιθανό να εμφανίσει εξάρσεις σε περιόδους υψηλού στρες. Η εμπιστοσύνη στη διάγνωση και η ενημέρωση και διαβεβαίωση του ασθενούς ότι δεν κινδυνεύει είναι σημαντικά θεραπευτικά εργαλεία.

Τι είναι η κοιλιοκάκη (ευαισθησία στη γλουτένη);

Κοιλιοκάκη είναι η νόσος στην οποία το ανοσολογικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά σε ένα συστατικό της τροφής που ονομάζεται γλουτένη, προκαλώντας βλάβη στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου. Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη.

Τι συμπτώματα εμφανίζουν οι πάσχοντες από κοιλιοκάκη;

Η νόσος προσβάλλει παιδιά και ενήλικες που έχουν γενετική προδιάθεση. Η νόσος μπορεί να μη δημιουργεί εμφανή συμπτώματα (υποκλινική), αλλά ενδέχεται να προκαλεί διάρροιες, απώλεια βάρους, φούσκωμα, αυξημένη αποβολή αερίων, κοιλιακό πόνο και καθυστερημένη ανάπτυξη στα παιδιά. Επίσης, η κοιλιοκάκη σχετίζεται με μειωμένη απορρόφηση διατροφικών συστατικών, οδηγώντας συχνά σε σιδηροπενική αναιμία ή/και οστεοπενία/οστεπόρωση. Τέλος, συνδέεται με εξωεντερικά νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός, ένα χαρακτηριστικό εξάνθημα που ονομάζεται ερπητοειδής δερματίτιδα, νευρολογικές διαταραχές, διαταραχές του ήπατος, ρευματολογικά νοσήματα κ.ά.

Πώς γίνεται η διάγνωση της κοιλικάκης;

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης γίνεται με την ανίχνευση ενός ειδικού αντισώματος στο αίμα και επιβεβαιώνεται με τη γαστροσκόπηση και τη λήψη δείγματος ιστού (βιοψία) που θα εξεταστεί στο μικροσκόπιο.

Πώς αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;

Θεμελιώδης λίθος στη θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η δια βίου δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Μεταξύ των τροφίμων που περιέχουν γλουτένη και συνεπώς πρέπει να αποφεύγονται περιλαμβάνονται το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα δημητριακά, τα γλυκά, η μπύρα, τα καρυκεύματα κ.ά. Σε κάθε περίπτωση χρήσιμη κρίνεται η συμβουλή εξειδικευμένου διαιτολόγου, αφού συχνά η μη βελτίωση των συμπτωμάτων οφείλεται στην πληθώρα «κρυφών» πηγών γλουτένης στη διατροφή μας. Τέλος, απαραίτητη είναι η υποκατάσταση βιταμινών και ιχνοστοιχείων που βρίσκονται σε έλλειψη εξαιτίας της νόσου.

Τι είναι η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn;

Οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (ΙΦΝΕ) διακρίνονται σε δύο τύπους: ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn. Χαρακτηρίζονται και οι δύο από χρόνια φλεγμονή του εντέρου. Η ελκώδης κολίτιδα αφορά μόνο το παχύ έντερο, ενώ η νόσος του Crohn είναι δυνατό να προσβάλλει οποιοδήποτε τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα από το στόμα μέχρι τον πρωκτό.

Ποιος μπορεί να πάθει ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn και γιατί;

Η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε ανεπτυγμένες χώρες, πιθανότατα καταδεικνύοντας τον σύγχρονο τρόπο ζωής ως έναν απ’ τους παράγοντες που συμβάλουν στην παθογένεσή τους. Αφορούν εξίσου και τα δυο φύλα.
Η αιτιολογία τους είναι άγνωστη. Φαίνεται πιθανό να προκύπτουν από αλληλεπίδραση ανάμεσα σε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που οδηγεί σε ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον των κυττάρων του τοιχώματος του πεπτικού σωλήνα. Το κληρονομικό ιστορικό πάντως υπάρχει μόνο σε μικρό αριθμό των ατόμων που εμφανίζουν ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn.

Τι συμπτώματα προκαλούν η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn;

Τα συμπτώματα και στις δυο νόσους περιλαμβάνουν ως κύριο χαρακτηριστικό τις διαταραχές των κενώσεων ενώ συχνά συνοδεύονται από καταβολή και ατονία. Ειδικότερα στην ελκώδη κολίτιδα προεξάρχουν οι κενώσεις με αίμα, ενώ στη νόσο του Crohn κυριαρχούν οι διάρροιες με κοιλιακό άλγος και ενίοτε περιεδρικά συρίγγια ή αποστήματα. Συχνά συνυπάρχουν εξωεντερικά συμπτώματα όπως στοματικά έλκη (άφθες), αρθραλγίες/αρθρίτιδα, οφθαλμικές διαταραχές, δερματολογικές διαταραχές κ.ά.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn;

Η διάγνωση των ΙΦΝΕ περιλαμβάνει αιματολογικές εξετάσεις για αναζήτηση δεικτών φλεγμονής αλλά το κυριότερο εργαλείο αποτελεί η ενδοσκόπηση του εντέρου για την άμεση απεικόνιση της φλεγμονής και τη λήψη βιοψιών (Εικόνα 1, 2).

Ποια είναι η θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn;

Η θεραπεία των ΙΦΝΕ περιλαμβάνει διάφορες φαρμακευτικές ουσίες που στοχεύουν είτε στην αντιμετώπιση μιας έξαρσης της φλεγμονής είτε στη διατήρηση της φλεγμονής σε ύφεση.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε για την αντιμετώπιση μιας έξαρσης είναι:

• παράγωγα του 5-αμινοσαλικυλικού οξέος τύπου μεσαλαζίνης (σε μορφή χαπιών, υποκλυσμών η υπόθετων)
• κορτιζόνη
• βιολογικοί παράγοντες (Remicade, Humira, Entyvio)

Φάρμακα για τη διατήρηση σε ύφεση που χρησιμοποιούνται μακροχρόνια είναι:

• παράγωγα του 5-αμινοσαλικυλικού οξέος τύπου μεσαλαζίνης (σε μορφή χαπιών, υποκλυσμών η υπόθετων)
• ανοσοτροποποιητικά τύπου αζαθειοπρίνης, 6-μερκαπτοπουρίνης
• βιολογικοί παράγοντες (Remicade, Humira, Entyvio)

Στη θεραπεία των ΙΦΝΕ δεν θα πρέπει να λησμονηθεί και η προσθήκη της χειρουργικής επέμβασης που μερικές φορές και επί συγκεκριμένων ενδείξεων μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη στην πορεία της νόσου (κυρίως για τη νόσο του Crohn).

Παρότι θα ήταν ιδανικό η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn να μπορούν να αντιμετωπιστούν με σωστή διατροφή μόνο, κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό. Παρολαταύτα, η σωστή διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική πορεία της νόσου. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να τρέφονται υγιεινά, αλλά η αυστηρή αποφυγή συγκεκριμένων τροφών δεν συνιστάται εκτός από την φάση έξαρσης, όταν περιορίζονται οι φυτικές ίνες και τα γαλακτοκομικά.

Επηρεάζουν οι ΙΦΝΕ τη γονιμότητα του ζευγαριού;

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ΙΦΝΕ δεν επηρεάζουν τη γονιμότητα. Οι πιθανότητες γονιμοποίησης και επιτυχούς έκβασης μιας κύησης είναι υψηλότερες όταν η νόσος βρίσκονται σε ύφεση. Σκόπιμη είναι η ενημέρωση του θεράποντα γαστρεντερολόγου πριν αρχίσετε να προσπαθείτε να μείνετε έγκυος. Ο γαστρεντερολόγος θα σας δώσει τις ενδεδειγμένες πληροφορίες και πιθανόν θα τροποποιήσει τη θεραπεία σας, αφού ορισμένα φάρμακα ενδεχομένως να μην είναι ασφαλή για την περίοδο της εγκυμοσύνης και της λοχείας.

Τι μπορεί να περιμένει από την ζωή του ένα άτομο με ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn;

Η αρχική διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας ή της νόσου του Crohn συχνά προκαλεί έντονο προβληματισμό, ειδικά λόγω της χρονιότητας των παθήσεων αυτών, η οποία συνεπάγεται και χρόνια αγωγή. Δεν υπάρχει όμως λόγος να αποθαρρύνεται κανείς από μία τέτοια διάγνωση, αφού οι σημερινές θεραπευτικές επιλογές είναι πολλές και αποτελεσματικές. Χρειάζεται κάποιος χρόνος αρχικά μέχρι να δράσουν τα φάρμακα και να βρεθεί ο σωστός συνδυασμός, δηλαδή να επιτευχθεί η επιθυμητή «ύφεση». Από την προσωπική μου εμπειρία, τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται σε άτομα που κρατούν μία καλή, τακτική επικοινωνία με τον γαστρεντερολόγο τους και δεν απογοητεύονται όταν πρέπει να γίνουν κάποιες προσαρμογές στη θεραπεία τους.

Μετά από λίγο καιρό διατηρείται απλώς μία θεραπεία συντήρησης. Ο στόχος της θεραπείας είναι τα άτομα με ΙΦΝΕ να έχουν φυσιολογική ποιότητα ζωής, να εργάζονται, να ταξιδεύουν και να χαίρονται τη ζωή τους, γνωρίζοντας ότι χρειάζεται μία παρακολούθηση από γαστρεντερολόγο. Η ανάγκη για ενδοσκοπήσεις δεν είναι συχνή και καθορίζεται από την κλινική πορεία.

Τι είναι η μικροσκοπική κολίτιδα;

Η μικροσκοπική κολίτιδα είναι μια φλεγμονώδης πάθηση του παχέος εντέρου που προκαλεί χρόνια υδαρή διάρροια. Υπάρχουν 2 τύποι μικροσκοπικής κολίτιδας, η λεμφοκυτταρική και η κολλαγονώδης. Αμφότερες προκαλούν τα ίδια συμπτώματα και αντιμετωπίζονται με παρόμοιο τρόπο.

Τι προκαλεί τη μικροσκοπική κολίτιδα;

Η αιτιολογία της μικροσκοπικής κολίτιδας δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένη. Ενοχοποιούνται φάρμακα, λοιμώξεις του πεπτικού συστήματος, συστατικά της χολής, ενώ σχετίζεται και με διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα.

Ποιους προσβάλλει και ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;

Η μικροσκοπική κολίτιδα προσβάλλει συνηθέστερα γυναίκες μέσης ηλικίας, ενώ το χαρακτηριστικό της σύμπτωμα είναι η χρόνια υδαρής διάρροια.

Πώς γίνεται η διάγνωσή της;

Απαραίτητη είναι η διενέργεια κολονοσκόπησης με λήψη ιστολογικών δειγμάτων (βιοψιών) από διάφορα τμήματα του παχέος εντέρου. H νόσος δεν προκαλεί ορατές ενδοσκοπικά βλάβες στο βλεννογόνο, αλλά έχει χαρακτηριστικές αλλοιώσεις κατά την εξέταση των δειγμάτων στο μικροσκόπιο.

Πώς αντιμετωπίζεται η μικροσκοπική κολίτιδα;

Βασικοί άξονες της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η διακοπή των πιθανά υπεύθυνων φαρμάκων, διαιτητικές τροποποιήσεις, χρήση αντιδιαρροϊκών ουσιών και χορήγηση ενός ειδικού στεροειδούς φαρμάκου, της βουδεσονίδης. Σημειώνεται, πως η νόσος είναι χρόνια και ενδεχομένως οι πάσχοντες να χρειάζεται να λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή, ενώ συχνά η νόσος υποτροπιάζει μετά τη διακοπή της.

Τι είναι τα εκκολπώματα του παχέος εντέρου;

Τα εκκολπώματα είναι μια προβολή του τοιχώματος του εντέρου προ τα έξω .Έτσι το παχύ έντερο του ασθενούς μοιάζει να έχει μικρές «σπηλιές» στο εσωτερικό του τμήμα που προβάλλουν προς τα έξω. Τα εκκολπώματα δημιουργούνται σε θέσεις που το μυικό τοίχωμα του εντέρου είναι πιο ασθενές (Εικόνα 1).

Ποιοι παράγοντες προκαλούν τα εκκολπώματα;

Τα εκκολπώματα εμφανίζονται κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες, η συχνότητα τους αυξάνεται με την ηλικία (στα 40 έτη η συχνότητα είναι <5% ενώ στα 85 αγγίζει το 65%), ενώ παρουσιάζονται με τη ίδια συχνότητα σε άνδρες και γυναίκες. Φαίνεται πως το περιβάλλον και παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής παίζουν ρόλο στη δημιουργία τους όπως η δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες και υψηλή σε λιπαρά, η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Δεν φαίνεται να σχετίζονται με το κάπνισμα, τη λήψη καφέ ή αλκοόλ.

Ποια τα συμπτώματα και η κλινική σημασία των εκκολπωμάτων;

Από τους ασθενείς που έχουν εκκολπώματα το 75% αυτών παραμένει χωρίς συμπτώματα, ενώ το υπόλοιπο 25% αναπτύσσει κάποια από τις επιπλοκές τους, ήτοι φλεγμονή (εκκολπωματίτιδα) ή αιμορραγία. Η εκκολπωματίτιδα παρουσιάζεται με έντονο πόνο συνήθως στο αριστερό κάτω τμήμα της κοιλιάς και πυρετό, ενώ η αιμορραγία είναι ερυθρού χρώματος και δε συνοδεύεται από πόνο (Εικόνα 2). . Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.

Πώς διαγιγνώσκονται τα εκκολπώματα;

Συνήθως αποτελούν τυχαίο εύρημα κατά τη διάρκεια εξετάσεων όπως είναι η κολονοσκόπηση, η αξονική τομογραφία ή ο βαριούχος υποκλυσμός.

Ελλοχεύει κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου από τα εκκολπώματα;

Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ εκκολπωμάτων και καρκίνου του παχέος εντέρου.

Ποια είναι η θεραπεία των εκκολπωμάτων;
Τα εκκολπώματα δεν μπορούν να εξαλειφθούν. Η μόνη αλλαγή που συνιστάται στον τρόπο ζωής ενός ασθενούς με εκκολπώματα είναι μια υγιεινή διατροφή με αρκετές φυτικές ίνες χωρίς όμως υπερβολές ή απόλυτες απαγορεύσεις, καθώς ούτε αυτό έχει αποδειχθεί να αλλάζει σημαντικά την πορεία και την πρόγνωση των εκκολπωμάτων. Σημαντικό είναι, πως παρά τις παλαιότερες απόψεις, δε συνιστάται η αποφυγή των ξηρών καρπών σε ανθρώπους με ασυμπτωματική εκκολπωματική νόσο του παχέος εντέρου.

Τι είναι η οξεία εκκολπωματίτιδα;

Η οξεία εκκολπωματίτιδα είναι φλεγμονή που προκαλείται σε μικροδιάτρηση των εκκολπωμάτων του παχέος εντέρου (Εικόνα 1). Τα εκκολπώματα είναι προβολές του τοιχώματος του εντέρου προ τα έξω.

Ποια είναι τα συμπτώματα της οξείας εκκολπωματίτιδας;

Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι ο πόνος στο κατώτερο τμήμα της κοιλιάς, ιδιαίτερα αριστερά. Μερικές φορές αυτό συνοδεύεται από πυρετό και ρίγος.

Τι προκαλεί οξεία εκκοπλωματίτιδα;

Εκκοπλώματα έχει ένα μεγάλο ποσοστό των ενηλίκων άνω τον 50 ετών (βλέπε το κείμενο για Εκκοπλώματα). Ένα μικρό ποσοστό όσων έχουν εκκοπλώματα, γύρω στο 4%, θα πάθει φλεγμονή, δηλαδή εκκολπωματίτιδα. Δεν είναι σαφές τι μπορεί να πυροδοτήσει ένα τέτοιο επεισόδιο, αλλά μάλλον δεν έχει να κάνει με τη διατροφή. Έχει ενοχοποιηθεί πάντως η λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.

Πως διαγιγνώσκεται η οξεία εκκολπωματίτιδα;

Η διάγνωση γίνεται συνήθως με το ιστορικό και την προσεκτική εξέταση του ασθενούς. Συμπληρωματικά χρησιμεύουν απλές εξετάσεις αίματος και απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική τομογραφία της κοιλίας (Εικόνα 2).

Πως θεραπεύεται η οξεία εκκολπωματίτιδα;

Εξαρτάται από τη βαρύτητα της κλινικοεργαστηριακής εικόνας. Η παύση της σίτισης (υδρική δίαιτα) για λίγες ημέρες είναι σημαντικό κομμάτι της θεραπείας. Σε ήπιες μορφές ο ασθενής μπορεί να αντιμετωπιστεί εκτός νοσοκομείου με αντιβιοτικά από το στόμα. Σε βαρύτερες μορφές απαιτείται η εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο, για στενότερη παρακολούθηση και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και αντιβιοτικών. Ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών θα χρειαστεί επιπρόσθετες επεμβατικές μεθόδους (π.χ. παροχέτευση αποστημάτων) ή/και χειρουργική αντιμετώπιση. 

Τι γίνεται μετά την από την αποδρομή της οξείας εκκολπωματίτιδας;

Λίγους μήνες μετά ενδέχεται ο ιατρός σας να συστήσει τη διενέργεια ελέγχου του παχέος εντέρου με κολονοσκόπηση. Αντίθετα με τις παλαιότερες απόψεις, δε συνιστάται πλέον η μακροχρόνια αποφυγή ξηρών καρπών, ποπκόρν και άλλων σπόρων.

Τί είναι η δυσκοιλιότητα;

Με τον όρο δυσκοιλιότητα περιγράφεται γενικά η δυσκολία στην κένωση του εντέρου. Αποτελεί ίσως την πιο συχνή διαταραχή του πεπτικού συστήματος. Δεδομένου ότι κάθε άνθρωπος περιγράφει διαφορετικά αυτή τη διαταραχή, έχουν θεσπιστεί κριτήρια για τη διάγνωσή της. Σύμφωνα με αυτά αξιολογούνται παράμετροι όπως η συχνότητα των κενώσεων, το «σφίξιμο» κατά τη διάρκεια της κένωσης, το αίσθημα ατελούς αφόδευσης, η ύπαρξη σκληρών κοπράνων, η χρήση χειρισμών για τη διευκόλυνση της κένωσης και η εντύπωση κωλύματος στην έξοδο των κοπράνων.

Τί προκαλεί τη δυσκοιλιότητα;

Πολλοί παράγοντες ενδέχεται να συμβάλουν στην εμφάνιση της δυσκοιλιότητας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η πτωχή σε φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά) διατροφή, η μειωμένη πρόσληψη υγρών, η περιορισμένη φυσική δραστηριότητα και η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (π.χ. αντικαταθλιπτικά, αντισπασμωδικά, οπιοειδή αναλγητικά, σκευάσματα σιδήρου, κατηγορίες αντιυπερτασικών). Επιπρόσθετα, η δυσκοιλιότητα μπορεί να συνοδεύει διάφορες παθήσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, νόσος Parkinson, πολλαπλή σκλήρυνση, κακώσεις της σπονδυλικής στήλης, καρκίνος παχέος εντέρου, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου κ.ά.

Πώς γίνεται η διάγνωση της δυσκοιλιότητας;

Απαραίτητες κρίνονται η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της δακτυλικής εξέτασης του ορθού. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ο θεράπων ιατρός ενδέχεται να ζητήσει περαιτέρω έλεγχο με εξετάσεις αίματος, ενδοσκόπηση (ορθοσιγμοειδοσκόπηση ή/και κολονοσκόπηση), ακτινολογικές εξετάσεις και ειδικές εξετάσεις ελέγχου της κινητικότητας του παχέος εντέρου και του ορθού.

Πότε πρέπει να ζητήσω τη συμβουλή του ιατρού;

Η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας κρίνεται απαραίτητη όταν τα συμπτώματα έχουν προσφάτως εμφανιστεί και είναι «ξένα» προς τον ασθενή, όταν δεν έχει κένωση για αρκετές ημέρες, όταν η διαταραχή της λειτουργίας του εντέρου διαρκεί πάνω από 3 εβδομάδες και όταν συνυπάρχει πόνος στην κοιλιά ή άλλα ανησυχητικά συμπτώματα όπως αποβολή αίματος από το ορθό, πυρετός, απώλεια σωματικού βάρους και έντονη καταβολή δυνάμεων. Το ίδιο ισχύει στις περιπτώσεις με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή ιδιοπαθούς φλεγμονώδους εντεροπάθειας (νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα).

Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας;

Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση του ασθενούς, διατροφικές παρεμβάσεις (αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών και υγρών), ενθάρρυνση της σωματικής άσκησης, χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών (από το στόμα ή/και από το ορθό) και σε σπάνιες περιπτώσεις χειρουργικές επεμβάσεις. Απαραίτητη, ασφαλώς, είναι η αντιμετώπιση υποκείμενων νοσημάτων-καταστάσεων που συμμετέχουν στην πρόκληση της δυσκοιλιότητας. Σε κάθε περίπτωση η θεραπευτική προσέγγιση του προβλήματος προϋποθέτει τη καθοδήγηση από τον Γαστρεντερολόγο ο οποίος θα καθορίσει το κατάλληλο «μείγμα» παρεμβάσεων για τον κάθε ασθενή.

Τι είναι οι αιμορροΐδες;

Οι αιμορροΐδες αποτελούν μέρος του φυσιολογικού αγγειακού πλέγματος του κατώτερου ορθού και του πρωκτικού καναλιού. Συνιστούν επομένως μια φυσιολογική ανατομική δομή, ένα είδος «μαξιλαριού» στη είσοδο του πρωκτού. Οι αιμορροΐδες συμμετέχουν στο μηχανισμό εγκράτειας του ορθού και προστατεύουν το σφιγκτηριακό μηχανισμό κατά τη διάρκεια της αφόδευσης.

Τι είναι η αιμορροϊδοπάθεια;

Προβλήματα με τις αιμορροΐδες προκύπτουν όταν αυτές χαλαρώνουν, διατείνονται, μετακινούνται προς τα κάτω ή προπίπτουν εκτός του πρωκτικού καναλιού. Γίνονται επομένως και πιο επιρρεπείς σε τραυματισμό, άρα σε αιμορραγία ή θρόμβωση.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Παρόλο που πολλοί παράγοντες έχουν προταθεί, οι κυριότεροι είναι η χρόνια δυσκοιλιότητα και η εγκυμοσύνη.

Ποιά είναι τα συμπτώματα;

Οι αιμορροΐδες χωρίζονται σε εσωτερικές και εξωτερικές (Εικόνα). Οι μεν εσωτερικές είναι αυτές που συνήθως αιμορραγούν, οι δε εξωτερικές, αν δώσουν συμπτώματα, θρομβώνονται και πονούν.
Το αίμα είναι χαρακτηριστικά έντονο κόκκινο, στο τέλος της κένωσης στο χαρτί ή στη λεκάνη. Μπορεί να συνυπάρχει βλέννη και φαγούρα στην περιοχή του πρωκτού.

Είναι επικίνδυνες;

Οι αιμορροΐδες προκαλούν ανησυχία όταν αιμορραγούν, χωρίς να είναι επικίνδυνες. Πολύ σπάνια η συχνή αιμορραγία από αιμορροΐδες μπορεί να προκαλέσει αναιμία. Επειδή όμως αυτό δεν είναι συνηθισμένο, δεν πρέπει όποια αναιμία να αποδίδεται σε αιμορροΐδες. Πάνω από κάποια ηλικία, συμπτώματα που μπορεί να οφείλονται σε αιμορροΐδες πρέπει να διερευνώνται με κολονοσκόπηση.

Ποια η θεραπεία;

Η θεραπεία των αιμορροΐδων μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική.
Τα συντηρητικά μέτρα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά είναι τα αλατόλουτρα και η θεραπεία της δυσκοιλιότητας. Καμιά από τις κρέμες που κυκλοφορούν δεν έχει αποδειχθεί πως βοηθά ιδιαίτερα, ενώ οι κρέμες που περιέχουν κορτιζόνη μπορεί να είναι ακόμη και βλαβερές σε μακροχρόνια χρήση.

Η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται σε μικρό ποσοστό των περιπτώσεων. Ενδέχεται μάλιστα η ανακούφιση να είναι παροδική, αφού η πιθανότητα να υποτροπιάσει η αιμορροϊδοπάθεια σε άλλοτε άλλο χρόνο μετά την επέμβαση δεν είναι αμελητέα.

Τι είναι η ραγάδα;

Η ραγάδα είναι ένα σχίσιμο στο δέρμα του πρωκτού. Η πληγή αυτή οδηγεί σε έντονη σύσπαση (σπασμό) του σφιγκτήρα του πρωκτού προκαλώντας μεγαλύτερο τραυματισμό στην περιοχή της ραγάδας.

Πού οφείλεται η δημιουργία ραγάδας;

Η πιο συχνή αιτία είναι η διέλευση σκληρών κοπράνων κατά την αφόδευση.

Ποια είναι τα συμπτώματα που προκαλούνται;

Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι διαξιφιστικός πόνος κατά την κένωση του εντέρου, που δυνατόν να διαρκέσει για αρκετές ώρες μετά. Πιθανόν να υπάρχει αιμορραγία μετά την κένωση, στο χαρτί τουαλέτας ή πάνω στα κόπρανα. Σε νεαρά άτομα, η ραγάδα είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες εμφάνισης αίματος στην κένωση.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ραγάδας του πρωκτικού δακτυλίου;

Ο γαστρεντερολόγος θα ελέγξει την περιοχή του πρωκτού επισκοπικά και θα διαπιστώσει την ύπαρξη, το μέγεθος, την εντόπιση και την χρονιότητα του προβλήματος (Εικόνα). Σε περίπτωση απώλειας αίματος ή επί υποψίας ιδιοπαθούς φλεγμονώδους εντεροπάθειας (νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα) θα συστήσει τη διενέργεια ορθοσκόπησης ή κολονοσκόπησης. Βέβαια, οι ενδοσκοπικές εξετάσεις ενδέχεται στην οξεία φάση μιας ραγάδας να είναι αδύνατες λόγω του έντονου πόνου στην περιοχή, οπότε και μετατίθενται χρονικά.

Πώς αντιμετωπίζονται οι ραγάδες;

Σημαντική βοήθεια προσφέρουν η αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια), η χρήση υπακτικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και τα χλιαρά εδρόλουτρα (1-2 φορές ημερησίως, για 15-10 λεπτά). Ο γαστρεντερολόγος ενδέχεται να συστήσει και κρέμα νιτρώδους που βελτιώνει τον πόνο και βοηθά την επούλωση. Σε ανθεκτικές περιπτώσεις είναι δυνατό να προταθεί η ενέσιμη χορήγηση Botox ή η χειρουργική αντιμετώπιση με σφιγκτηροτομή.